หยิบยกแง่งามวันตรุษจีน สอนลูกหลาน ส่งต่อเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมจากรุ่นสู่รุ่น

สอดแทรกคติสอนใจดีๆให้กับลูกหลานในทุกแง่มุม สำหรับเทศกาลตรุษจีน ที่นอกจากเป็นช่วงปีใหม่ ของชาวไทยเชื้อสายจีนและชาวจีนแล้ว ประเพณีในดังกล่าวยังสอนแง่คิด ในการใช้ชีวิตให้กับคนหนุ่มสาวยุคใหม่ในอีกหลายด้าน ไล่กันตั้งแต่การไหว้เจ้า ด้วยอาหารหวานคาวในช่วงเช้า และไหว้บรรพบุรุษช่วงสาย รวมถึงไหว้ฮ้อเฮียตี๋ช่วงบ่าย นับเป็นการแสดงความกตัญญู ต่อบรรพบุรุษได้ทางหนึ่ง ที่สามารถพบได้ในทุกวัฒนธรรม รวมถึงในวัฒนธรรมจีนด้วยเช่นกัน และเพื่อให้คนรุ่นใหม่ทราบถึงแก่นแท้ ของเทศกาลตรุษจีน มากกว่าการไหว้เจ้านั้น

The Reporters ได้สอบถามไปยัง อภินันท์ ธรรมเสนา ผู้จัดการฝ่ายสื่อสารสังคมและขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะ ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) ให้ข้อมูลเกี่ยวกับข้อคิดในวันตรุษจีนและแก่นแท้ของการไหว้เจ้า ที่ถือได้ว่าเป็นความสัมพันธ์ ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ ที่สะท้อนความกตัญญูต่อสิ่งที่อยู่รอบตัว รวมถึงสิ่งที่อยู่เหนือธรรมชาติ กระทั่งองค์ความรู้จากพิธีไหว้เจ้า เช่น การเผากระดาษไหว้เจ้า หรือแม้แต่การทำอาหารตรุษจีน ที่สมาชิกในครอบครัวชาวไทยเชื้อสายจีน จะต้องประกอบอาหารเป็น และจำเป็นต้องส่งต่อความรู้นี้จากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งทั้งหมดทั้งมวลได้แฝงแง่คิด ให้คนรุ่นลูกหลานนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้ และเพื่อรักษาประเพณีดังกล่าวยังคงอยู่

อภินันท์ ให้ข้อมูลว่า “ อันดับแรกให้ดูความหมายของวันตรุษจีน ที่ถือว่าเป็นพื้นฐานของการแสดงความกตัญญูของคนจีน ที่มีต่อบรรพบุรุษโดยการไหว้บรรพบุรุษ ซึ่งสามารถพบได้ในทุกวัฒนธรรม เช่น เมืองไทยก็มีการแสดงความเคารพ และระลึกถึงปู่ย่าตายาย ด้วยรดน้ำดำหัวในวันสงกรานต์เป็นต้น กล่าวโดยสรุปแล้วแก่นแท้ของเทศกาลตรุษจีนนั้น เป็นด้วย 2 เรื่องคือ อันแรกเป็นความสัมพันธ์ระหว่างคนกับบรรพบุรุษ และอันที่สองคือความสัมพันธ์ระหว่าง คนกับธรรมชาติ รวมถึงสิ่งที่อยู่เหนือธรรมชาติ โดยการแสดงความกตัญญูต่อสิ่งเหล่านี้ ด้วยการจัดพิธีไหว้ในตรุษจีนเพื่อขอบคุณสิ่งเหล่านี้ ที่ให้ประโยชน์แก่ลูกหลานชาวจีน หรือชาวไทยเชื้อสายจีน

ตรุษจีน วันแห่งการแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ และเป็นพื้นที่แห่งการสร้างความสัมพันธ์อันดี ต่อครอบครัว ชุมชน และสังคม

“ถ้าถามว่าวันตรุษจีนมีประโยชน์อย่างไร สำหรับคนรุ่นใหม่นั้น เป็นการสะท้อนให้คนรุ่นใหม่ เข้าใจถึงวัฒนธรรม และความเป็นชุมชน รวมถึงความเป็นครอบครัว โดยที่ลูกหลานมารวมตัวกัน กินข้าวด้วยกันพูดคุยกัน ดังนั้นวันตรุษจีนจึงไม่ใช่แค่ เป็นวันที่ขอบคุณบรรพบุรุษ แต่ยังเป็นการสร้างความรู้สึกที่ดี ต่อสมาชิกในครอบครัว ชุมชม และสังคม พูดง่ายๆว่าวันตรุษจีน เป็นสิ่งที่ยึดโยงความเป็นชุมชน ครอบครัว เครือญาติมารวมตัวกัน เพื่อให้เป็นพื้นที่แห่งการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกัน ผ่านการทำกิจกรรมต่างๆ ร่วมกันในวันปีใหม่จีนนั่นเอง”

เด็กยุคใหม่รู้ความหมายพิธีกรรมวันปีใหม่จีน และช่วยสืบทอดองค์ความรู้ ประเพณีไหว้เจ้าให้คงอยู่

“นอกจากนี้เทศกาลตรุษจีน ยังทำให้เด็กรุ่นใหม่ รู้ว่าการรักษาองค์ความรู้ของชุมชน ที่ทำกันในวันตรุษจีน เป็นสิ่งที่ควรอนุรักษ์เอาไว้ เช่น การเผากระดาษในวันตรุษจีนคืออะไร ซึ่งมีความหมายว่าเป็นการแสดง ความกตัญญูต่อปู่ย่าตายที่เสียไปแล้ว ด้วยการส่งเงินทองไปให้ใช้ ผ่านการเผากระดาษไหว้เจ้า ที่ทำให้เป็นรูปต่างๆเช่น เงินทอง รถยนต์ ฯลฯ หรือแม้แต่การปรุงอาหารในวันตรุษจีนนั้น ลูกสะใภ้ของคนจีนจะต้องเป็นปรุงอาหารไหว้เจ้าเองทั้งหมด และเป็นประเพณีที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น เพื่อที่ว่าคนรุ่นใหม่จะช่วยให้ตำนานเหล่านี้ยังคงอยู่ ซึ่งยังไม่นับเรื่องของข้าวของที่ใช้ ในการประกอบพิธีไหว้เจ้าในวันตรุษจีน ที่มีความหมายมงคลแตกต่างกันไป ซึ่งลูกหลานชาวจีนควรรู้ และการเขียนป้ายอักษรจีนมงคล ลงเป็นโคมจีนรูปทรงต่างๆที่ควรรักษาเอาไว้ ทั้งนี้ถ้าเราไม่รักษาแก่นของการไหว้เจ้าเอาไว้ นอกจากจะทำให้คุณค่าวันตรุษจีนหายไป เพราะคนไม่เข้าใจความหมายของพิธีกรรมในวันตรุษจีน ก็จะเหลือแต่รูปแบบของพิธีกรรมในวันตรุษจีน แต่ไม่แก่นหรือไม่มีความรู้ สุดท้ายลูกหลานชาวไทยเชื้อสายจีนก็ไม่ไหว้เจ้า หรือเลิกลาการไหว้เจ้ากันไปเอง แต่ทั้งนี้รักษาแก่นของวันตรุษจีนเอาไว้ จะต้องจัดในรูปแบบของการไหว้เจ้าที่ไม่ใหญ่โต แต่ควรเป็นวันที่แสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ และเป็นการรวมตัวกันของเครือญาติก็เพียงพอแล้ว”

“และหากใครที่ไม่ได้เป็นลูกหลานชาวจีน ก็ยังสามารถเพิ่มเติมความรู้ในเชิงเศรษฐกิจ ได้จากการจับจ่ายอาหารไหว้เจ้า เพราะวันตรุษจีนถือเป็นดัชนี ชี้วัดเศรษฐกิจได้เป็นอย่างดี เช่น หากแจกอั่งเปาเยอะ และไหว้ตรุษจีนด้วยอาหารชุดใหญ่ นั่นแปลว่าปีนั้นเศรษฐกิจ แต่ถ้าเศรษฐกิจไม่ดีการแจกอั่งเปาก็จะน้อยลง อาหารไหว้เจ้าก็จะเหลือชุดเล็กลง เพียงแค่ลูกหลานสืบสานประเพณีไหว้เจ้าวันตรุษจีน เป็นเพียงแค่เทศกาลแห่งความสุขก็เพียงพอแล้ว เป็นต้น”

วันตรุษจีน ช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวไปด้วยกัน

ปัจจุบันพบว่าวันตรุษจีน เป็นสิ่งที่ช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจได้ เช่น การจับจ่ายสินค้า และข้าวของเครื่องใช้ ที่จะนำมาไหว้เจ้าในวันปีใหม่จีน ที่สำคัญยังกระตุ้นการท่องเที่ยว ในวันหลังวันไหว้เจ้า ที่จะทำให้เม็ดเงินจากการเดินทางท่องเที่ยว ในสถานที่ต่างๆ เกิดความคึกคักมากยิ่งขึ้น และยังกระตุ้นให้คนจับจ่ายใช้สอย ให้กับผู้ที่อยู่ในพื้นที่ท่องเที่ยวต่างๆได้ด้วย หรือเป็นการกระจายรายได้แก่ชุมชนท่องเที่ยวเช่นกัน

สอนลูกหลานเป็นคนดี ด้วยแง่คิดวันตรุษจีน ที่แฝงความดีงามไว้ทุกแง่มุม

พันเอก นพ.พงศ์ศักดิ์ ตั้งคณาประธาน “มูลนิธิจิตเป็นผู้ให้ใจเป็นนิพพาน” ให้ข้อคิดว่า “ ผมคิดว่าคนสมัยก่อนวางรากฐาน ก่อนวันไหว้ตรุษจีนได้เป็นอย่างดี ซึ่งถือเป็นความคิดที่ดีงาม เช่น “การทำความสะอาดบ้านเรือน” เพื่อเตรียมไว้ก่อนวันไหว้ปีใหม่จีน เสมือนเป็นการทำสิ่งที่ดีงามต้อนรับปีใหม่ และยังเป็นวันที่ลูกหลานคนไทยเชื้อสายจีนนั้น ได้ “ระลึกถึงบุญคุณของบรรพบุรุษ” ที่ถือเป็นเครื่องหมายของคนดี และ “ป้องกันไม่ให้ประพฤติตัวไม่ดี” เพื่อไม่ให้เสื่อมเสียชื่อเสียงต่อวงค์ตระกูล และยังเป็นการรวมตัวกันของลูกหลาน ส่วนในฐานะที่พ่อแม่ให้อั่งเปาลูกหลาน ก็ถือเป็นสิ่งที่เป็นมงคล โดยเฉพาะ “ถุงเงินถุงทองที่ลูกหลานนำไปต่อทุนชีวิต” และเมื่อปู่ย่าตายให้อั่งเปาลูกหลาน ก็จะทำให้ลูกหลานรักพ่อแม่ปู่ย่าตายายมากขึ้น เป็นการกระชับความผูกพันธ์ ของสมาชิกในครอบครัวให้แนบแน่น นอกจากนี้ “อาหารไหว้เจ้าช่วยสะท้อนอายุยืนยาว” เช่น กุ้งอบวุ้นเส้นหรือแม้แต่ผัดหมี่ซั่ว ก็สื่อความหมายถึงอายุที่ยืนยาวเช่นเดียวกัน รวมถึงหมูไก่เป็ดนึ่งต้ม ก็แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ หรือแม้แต่การไหว้ ส้มเขียวหวาน ก็เป็น “ผลไม้ที่แสดงออกถึงความรุ่งเรืองมั่งมีเงินทอง” เช่นเดียวกัน