กล่องแห่งความทรงจำของชาวกะเหรี่ยงบางกลอย
Memory Box หรือกล่องความทรงจำของคุณเป็นแบบไหน แต่กล่องความทรงจำของชาวบ้านบางกลอยคือความต้องการกลับไปอยู่ที่บางกลอยบน หรือใจแผ่นดิน และการรำลึกถึงการจากไปของบิลลี่ พอละจี รักจงเจริญ นักต่อสู้กลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยง อันเป็นที่รักของพวกเขา
18 เมษายน 2557 คือวันที่มึนอ พิณนภา พฤกษาพรรณ ภรรยาของบิลลี่ตัดสินใจแจ้งความต่อเจ้าหน้าที่ตำรวจ หลังบิลลี่หายตัวไป ซึ่งตรงกับวันที่จัดกิจกรรมกล่องความทรงจำในงาน “10 ปี บิลลี่ พอละจี รักจงเจริญ ผู้พิทักษ์สิทธิแห่งบ้านบางกลอย ณ ใจแผ่นดิน” พอดี
ชาวบ้านต่างนำของในความทรงจำใส่กล่อง ล้อมวงคุยที่ศาลาพอละจี ใจกลางบ้านบางกลอย อ.แก่งกระจาน จ.เพชรบุรี เพื่อแบ่งปันความทรงจำต่าง ๆ ผ่านข้อความหรือสิ่งของ
มึนอ ภรรยาของบิลลี่ เขียนกลอนเป็นภาษาไทยใส่กระดาษใบน้อย ๆ ใจความระบุถึงการจากไปของบิลลี่ครบ 10 ปี ซึ่งเป็นเรื่องเศร้าและความยากลำบากที่เธอต้องใช้ชีวิตต่อ โดยกลายเป็นเสาหลักของครอบครัว
โพเราะจี รักจงเจริญ แม่ของบิลลี่ พอละจี เลือกหยิบสำเนาบัตรประชาชนของตนเองมาใส่ในกล่องความทรงจำ ก่อนจะเล่าว่าเป็นบัตรประชาชนใบแรก เพิ่งทำเมื่อ 7 ปีก่อน สะท้อนว่าเธอก็เป็นคนไทย อยู่ในประเทศไทย และมีบัตรประชาชน เนื่องจากชาวบางกลอยหลายคนยังไม่มีบัตรประชาชน เธอจึงได้รับหน้าที่ในการรับรองสิทธิต่าง ๆ การรับรองสถานะการเกิด และยืนยันการตรวจ DNA ให้คนในหมู่บ้าน ซึ่งเธอภาคภูมิใจในหน้าที่เป็นอย่างมาก
จุไรรัตน์ ก็เลือกที่จะเขียนข้อความเป็นภาษาไทยในกระดาษทั้งสองหน้า โดยระบุว่า ”เราอยากกลับไปที่บางกลอยบน กลับไปที่ดั้งเดิมที่พ่อแม่เคยอยู่ เราอยู่บางกลอยมีความสุข ไม่เหมือนที่นี่วุ่นวาย“ ส่วนอีกหน้าเธอเขียนว่า แม้บิลลี่ไม่มีชีวิตอยู่แล้ว แต่เราก็ไม่เคยลืมที่จะคิดถึงเขา เรากลับมาที่นี่ไม่เห็นที่ดั้งเดิมเหมือนแต่ก่อน เจอแต่สิ่งใหม่ ๆ เราอยากกลับไปทำกินดั้งเดิมอยู่บางกลอยล่างไม่มีที่ดินทำกิน ลำบาก เราต้องการไร่หมุนเวียนที่ดั้งเดิม“
ในอดีตชาวกะเหรี่ยงแก่งกระจานอาศัยอยู่ในบางกลอยบน ก่อนที่พื้นที่ดังกล่าวจะถูกประกาศให้เป็นพื้นที่อุทยานแห่งชาติแก่งกระจานเมื่อปี 2524 รัฐจึงจัดสรรพื้นที่ให้ชาวบ้านที่บ้านโป่งลึกบางกลอย ซึ่งเป็นที่ตั้งของบ้านบางกลอยในปัจจุบัน แต่ไม่มีที่ทำกิน ชาวบ้านจึงอพยพกลับไปอาศัยยังบางกลอยบน จึงเกิดความขัดแย้งนับแต่นั้นเป็นต้นมา
บิลลี่ คือนักกิจกรรมชาติพันธุ์กะเหรี่ยง หลานชายของปู่คออี้ ผู้นำทางจิตวิญญาณของชาวกะเหรี่ยงในป่าแก่งกระจาน เขาออกมาเคลื่อนไหวเรื่องสิทธิชุมชน โยเฉพาะคดีที่เจ้าหน้าที่รัฐไล่รื้อทำลายบ้านเรือนและทรัพย์สินของชาวกะเหรี่ยงกว่า 20 คริบครัวเมื่อปี 2654 ก่อนจะหายตัวไปตั้งแต่ 17 เมษายน 2557
