ถกจริยธรรมสื่อยุคไซเบอร์ แนะกำหนดมาตรฐาน ควบคุมเนื้อหาล้ำเส้น ‘PDPA’
สำนักข่าว The Reporters ร่วมกับ กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ จัดเสวนาเครือข่ายความปลอดภัยดิจิทัลป้องกันภัยไซเบอร์ ครั้งที่ 3 ในหัวข้อ ‘ข่าว…สิทธิใคร สื่อกับจริยธรรมในโลก PDPA และไซเบอร์’ โดยมี ดร.ชำนาญ งามมณีอุดม รองผู้จัดการกองทุนฯ, น.ส.มณีรัตน์ กำจรกิจการ ผู้ช่วยเลขาธิการคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) และนายวิรัช หวังปิติพาณิชย์ ทนายความ ร่วมแลกเปลี่ยนประเด็นการรายงานข่าวที่อาจกระทบสิทธิส่วนบุคคลในยุคดิจิทัล
ดร.ชำนาญ กล่าวว่า หลักการของกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA) คือการปกป้องสิทธิส่วนตัว ซึ่งบางครั้งขัดแย้งกับการทำหน้าที่สื่อ ปัญหาที่พบคือการรายงานข่าวที่ก้าวล้ำพื้นที่ส่วนตัวของบุคคลที่ไม่ใช่สาธารณะมากเกินไป ซึ่งควรได้รับความคุ้มครอง ด้านนายวิรัช ให้ความเห็นทางกฎหมายว่า สื่อไม่ควรระบุตัวตนบุคคลชัดเจนเกินไป แม้อาจลดความน่าสนใจ แต่ข้อมูลในสื่อคงอยู่ยาวนาน อาจส่งผลกระทบในอนาคตได้
ดร.ชำนาญ ระบุว่า กองทุนฯ พบว่าสื่อมีความระมัดระวังมากขึ้นในบางกรณี เช่น เหตุไฟไหม้รถบัส แต่ยังคงมีปัญหาการนำเสนอภาพคลิปจากกล้องหน้ารถหรือเรื่องส่วนตัวอื่น ๆ ซึ่งต้องพิจารณาถึงประโยชน์สาธารณะเทียบกับเรตติ้ง กองทุนฯ พยายามส่งเสริมข่าวคุณภาพ ขณะที่นายวิรัช เตือนว่า แม้การเสนอข่าวเพื่อประโยชน์สาธารณะจะไม่มีความผิด แต่การนำเสนอข้อมูลที่อาจทำให้บุคคลสาธารณะเสียหาย สื่อก็เสี่ยงถูกฟ้องร้องได้เช่นกัน
น.ส.มณีรัตน์ จาก กสทช. กล่าวว่า กสทช. ให้ความสำคัญกับการคุ้มครองเด็กในการนำเสนอข่าว แต่ยอมรับว่ายังไม่มีกรณีลงโทษเรื่องส่วนบุคคล (“เรื่องในมุ้ง”) และเนื้อหาออนไลน์ยังอยู่นอกเหนือการกำกับดูแลโดยตรง ถือเป็นช่องว่างที่ต้องมีบรรทัดฐานชัดเจน ขณะที่ ดร.ชำนาญ อ้างอิงหลักจริยธรรมสากลที่เน้นปกป้องเยาวชนและกลุ่มเปราะบาง ไม่ใช่เรื่องส่วนตัวในครอบครัว และชี้ว่ากฎหมายยังมีช่องว่าง ต้องมีมาตรฐานเรื่องความยินยอมและความเหมาะสมในการนำเสนอคลิปต่างๆ
ดร.ชำนาญ ตั้งคำถามถึงความกล้าของสื่อในการกำหนดมาตรฐานจริยธรรมของตนเอง และสังคมจะมีกลไกตอบแทนสื่อคุณภาพอย่างไร ท่ามกลางความนิยมที่สะท้อนผ่านเรตติ้ง เสนอว่าควรมีกลไกสนับสนุนสื่อที่ดีจากภาครัฐและเอกชน และอาจพัฒนาสู่ความร่วมมือระดับสากลเพื่อสร้างอำนาจต่อรองกับแพลตฟอร์มออนไลน์
น.ส.มณีรัตน์ กล่าวถึงลักษณะการเสพสื่อของคนไทยที่คุ้นเคยกับข่าวใกล้ตัวหรือข่าวชาวบ้าน ซึ่ง กสทช. มีบทบาทในการส่งเสริมการเรียนรู้เท่าทันสื่อ และปรับตัวให้ทันเทคโนโลยี เพื่อกำกับดูแลเนื้อหาที่ไม่เหมาะสมหรือส่งผลกระทบต่อสังคม
