นิทรรศการ James Nachtwey: Memoria สะท้อนชีวิตผู้คนในสงครามยูเครน

สมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ร่วมกับ มูลนิธิส่งเสริมการถ่ายภาพ และหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ด้วยการสนับสนุน จากสถานเอกอัครราชทูตสหรัฐอเมริกาประจำประเทศไทย จัดแสดงนิทรรศการ James Nachtwey: Memoria รวมผลงานภาพถ่ายสงครามและภัยพิบัติ ตลอดชีวิตการทำงานเป็นช่างภาพข่าว และสงครามกว่า 42 ปี จำนวน 126 ภาพ ของ เจมส์ นาคท์เวย์

ทั้งนี้งานเปิดนิทรรศการ James Nachtwey: Memoria จัดขึ้นอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 5 กันยายน 2566 ณ ชั้น 7 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร โดยได้รับเกียรติจาก เกว็นโดลิน คาร์ดโน อัครราชทูตที่ปรึกษา สถานเอกอัครราชทูตสหรัฐอเมริกาประจำประเทศไทย เป็นประธานในพิธีเปิด โดยมี เจมส์ นาคท์เวย์,ตุลย์ หิรัญญลาวัลย์,อดุลญา ฮุนตระกูล,สุรินทร์ บัญญัติปิยพจน์,อุมาวร วินด์เซอร์-ไคลฟ์ และ ณภัชป์ รัตนศักดิ์ ให้การต้อนรับ พร้อมด้วยศิลปินช่างภาพที่มีชื่อเสียงทั้งระดับประเทศและระดับโลก พร้อมแขกผู้มีเกียรติ ร่วมชมนิทรรศการระดับโลกครั้งนี้อย่างคับคั่ง

สำหรับผลงานภาพถ่ายแต่ละภาพ บอกเล่าเรื่องราว สื่ออารมณ์ และแสดงภาพสะท้อนของชีวิต ที่ยังคงได้รับผลกระทบ จากร่องรอยของสงครามและภัยพิบัติ ทั้งนี้ภาพถ่ายของเจมส์ สามารถเปลี่ยนหลายสิ่งหลายอย่างบนโลกใบนี้ได้ รวมทั้งสร้างแรงบันดาลใจ แห่งสันติภาพให้มวลมนุษยชาติ พร้อมกันนี้เผยภาพถ่ายชีวิตผู้คน ในสงครามยูเครน สู่สายตาสาธารณชนเป็นครั้งแรกของโลก และฉายวีดีโอสั้นที่กำกับโดย Thomas Nordanstad (โทมัส นอร์ดานสตัด) ระหว่างวันที่ 5 กันยายน 2566 – 26 พฤศจิกายน 2566 (ยกเว้นวันจันทร์) เวลา 10.00-20.00 น. ณ ชั้น 7 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร เข้าชมฟรีโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย

นายตุลย์ หิรัญญลาวัลย์ นายกสมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ และช่างภาพชื่อดัง เผยว่า “การจัดนิทรรศการในครั้งนี้ เป็นหนึ่งใน RPST Master Series ซึ่งเป็นการนำภาพถ่ายของช่างภาพระดับโลก มาจัดแสดงให้คนไทย และคนในเอเชียแปซิฟิกได้ชม ไม่ว่าจะเป็น ไมเคิล เคนนา (Michael Kenna) ปรมาจารย์นักถ่ายภาพแนว Fine Art ร่วมสมัย,เคนโระ อิสึ (Kenro Izu) นักถ่ายภาพนิ่งแบบ Still life มือฉมังคนหนึ่งของโลก,ทอม จาโคบี (Tom Jacobi) ช่างภาพมือรางวัลระดับโลกจากเยอรมนี,เซบาสเทียว ซาลกาโด (Sebastiao Salgado) ช่างภาพสารคดีระดับตำนานของโลก”

“และเซบาสเตียน โคปแลนด์ (Sebastian Copeland) ช่างภาพมือรางวัล ผู้เป็นทั้งนักสำรวจขั้วโลก ซึ่งการจัดมาสเตอร์ ซีรีส์ในแต่ละครั้ง ได้รับเสียงตอบรับเป็นอย่างดี และมีผู้เข้าชมเพิ่มมากขึ้นทุกปี อย่างครั้งที่จัดนิทรรศการ “Beyond the Air We Breathe: Addressing Climate Change” มีคณะครูพานักเรียนอนุบาลมาชมงานและวาดรูป เพื่อสอนจิตสำนึกเรื่องการอนุรักษ์ธรรมชาติ ผ่านการเรียนรู้ทางถ่ายภาพ”

สำหรับจุดเริ่มต้นการจัดนิทรรศการของ เจมส์ นาคท์เวย์ เริ่มต้นขึ้นเมื่อปี 2561 เมื่อเจมส์ เดินทางมาร่วมงาน นิทรรศการ “Sebastiao Salgado: The World Through His Eyes” จัดขึ้นโดยสมาคมฯ ที่ประเทศไทย จึงเกิดการพูดคุยถึงการจัดแสดงภาพถ่าย ของเจมส์ครั้งแรกในเอเชียแปซิฟิกขึ้น โดยทางสมาคมฯ ใช้เวลาในการจัดเตรียมถึง 5 ปี เพราะอยากให้นิทรรศการ James Nachtwey: Memoria สร้างแรงกระเพื่อมทางสังคม ให้ตระหนักถึงความเลวร้ายของสงคราม ความเสียหายของการใช้ความรุนแรง รวมถึงการสร้างแรงบันดาลใจ ให้แก่ช่างภาพและคนที่รักการถ่ายภาพ และที่สำคัญคือ เพื่อเปิดให้เข้าชมฟรีโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ซึ่งโดยปกติแล้วการชมนิทรรศการ James Nachtwey: Memoria ในต่างประเทศจะต้องเสียค่าเข้าชม และต้องเข้าคิวรอนานมากกว่าจะได้เข้าชม

“เขาไม่ได้เป็นแค่ช่างภาพสงคราม แต่ภาพถ่ายของเขา ทำให้เห็นถึงคุณค่าและความสำคัญ ของการมีชีวิตอยู่ ซึ่งเราไม่สามารถบอกได้ว่าใครถูกใครผิด และความพิเศษของภาพถ่ายที่นอกเหนือจากภาพที่สวยงามและเล่าเรื่องแล้ว ทำให้เกิดคำถามว่า เขาเอาตัวเองไปอยู่ตรงนั้นได้อย่างไร ผมว่าเขาเป็นคนเดียวในโลก ที่สามารถเก็บทุกความรู้สึก เก็บทุกบรรยากาศในขณะนั้นออกมาได้ ภาพทุกภาพที่คัดเลือกมาจัดแสดง ไม่ได้สะท้อนแค่ความสามารถของช่างภาพ”

“แต่เล่าถึงบริบทของสิ่งที่เขาเห็นอยู่ตรงหน้า ความบ้าคลั่งของสงคราม เหมือนโลกคู่ขนานที่แต่ละคนใช้ชีวิตอยู่เพื่อเอาชีวิตรอดไปวันต่อวัน เราไม่รู้เลยว่าคนที่อยู่ในภาพของเจมส์ ปัจจุบันเขายังมีชีวิตอยู่ไหม และสิ่งที่เกิดขึ้นต่อจากนี้จะเกิดอะไรขึ้น ผมว่าสิ่งเหล่านี้ทำให้มนุษย์อย่างเรา ตระหนักรู้ว่า เราควรรักกัน สงครามไม่ควรจะเกิดขึ้น และเห็นถึงความพิเศษของการมีชีวิตอยู่ ผมว่าสิ่งที่ดีที่สุดของการได้เห็นภาพขนาดใหญ่ ที่ช่างภาพพิถีพิถันทุกกระเบียดนิ้ว คือการเห็นความงามที่เกิดขึ้นบนโลกถ่ายภาพที่ปรากฏอยู่บนกระดาษ”

โดยนิทรรศการครั้งนี้ ได้รวบรวมผลงานภาพถ่าย ที่มีชื่อเสียงระดับโลก ซึ่งเป็นเสมือนโลโก้ประจำตัวของ เจมส์ นาคท์เวย์ จำนวน 126 ภาพ ที่ถ่ายในสงครามและภัยพิบัติต่างๆ ทุกภูมิภาคทั่วโลก ทั้งเวสต์แบงก์,ยูกันดา,เอลซัลวาดอร์,เฮติ,เลบานอน,นิการากัว,เชชเนีย,โคโซโว,บอสเนีย-เฮอร์เซโกวีนา,อัลบาเนีย,ซูดาน,โซมาเลีย,รวันดา,ชายแดนรวันดา-แทนซาเนีย,ซาอีร์,อัฟกานิสถาน, สหรัฐอเมริกา,กรีซ,โครเอเชีย,เนปาล,อิรัก,ปากีสถาน,โรมาเนีย,อินโดนีเซีย,กัมพูชา,แซมเบีย, ซิมบับเว,เวียดนาม,แอฟริกาใต้ และโปแลนด์ ซึ่งเป็นผลงานที่นำไป จัดแสดงในเมืองใหญ่มาแล้วทั่วโลก ได้แก่ มิลาน ประเทศอิตาลี,ปารีส ประเทศฝรั่งเศส,สต็อกโฮล์ม ประเทศสวีเดน,นิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา และล่าสุดจัดขึ้นที่กรุงเทพฯ ประเทศไทย และเป็นครั้งแรกของโลก กับการเปิดเผยภาพถ่ายชุดสงครามยูเครนสู่สายตาชาวโลก

ด้าน อดุลญา ฮุนตระกูล ผู้อำนวยการ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร กล่าวว่า “งานนิทรรศการครั้งนี้ เป็นงานที่นับได้ว่าเป็นหนึ่ง ในงานสำคัญของปี ซึ่งทาง BACC ได้มีโอกาสร่วมงานกับสมาคมฯ อยู่บ่อยครั้ง และทางสมาคมก็ได้เป็นเครือข่ายสำคัญ ที่คอยสนับสนุน BACC อยู่เสมอ ดังนั้น BACC จึงมีความยินดีอย่างยิ่ง ที่ได้เป็นผู้ร่วมจัดงานและมีโอกาสช่วยนำเสนองานภาพถ่ายของศิลปินสำคัญอย่าง เจมส์ นาคท์เวย์ ซึ่งเป็นที่รู้จักและยอมรับ ในวงการช่างภาพด้วยความกล้าหาญของเขา ที่มุ่งหาสถานการณ์ที่อันตรายและท้าทาย เพื่อจับภาพอันสำคัญของช่วงเวลานั้น เพื่อนำมาสื่อสารต่อและเล่าเรื่องถึงเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้น น้อยนักที่จะได้มีโอกาสชมงานภาพถ่ายของเจมส์ในแบบ retrospective งานครั้งนี้จึงถือว่าเป็นโอกาสที่พิเศษมาก”

“นิทรรศการ James Nachtwey: Memoria แสดงถึงความทรงจำ ในการทำงานกว่า 4 ทศวรรษ ในฐานะช่างภาพสงคราม ผู้เสี่ยงชีวิตเพื่อบันทึก ภาพความบ้าคลั่งของสงคราม แม้เขาได้รับบาดเจ็บระหว่างปฏิบัติหน้าที่ ผู้สังเกตการณ์โลกอยู่หลายครั้ง และเห็นเพื่อนร่วมงานถูกยิงเสียชีวิต แต่เจมส์ นาคท์เวย์ ยังคงคว้ากล้องออกสู่สนามรบ และสถานการณ์ความขัดแย้ง ระหว่างประเทศรัสเซียและยูเครน เขาอุทิศชีวิตเพื่อบอกเล่าเรื่องราวของผู้อื่น เป็นพยานถึงความวิกลจริตของสงคราม การจับภาพความงามและความโหดร้าย ในช่วงเวลาที่มืดมนที่สุด และในสถานที่อันตรายที่สุด ภาพถ่ายของเขาแสดงให้เห็น ช่วงเวลาแห่งความเกลียดชัง การทำลายล้างอย่างไร้เหตุผล ความกล้าหาญและการแสดงความเมตตา ระหว่างมนุษย์อย่างเงียบๆ”

นอกจากภาพถ่ายข้างต้นแล้ว ยังมีการจัดฉายภาพยนตร์วีดีโอสั้น ที่เล่าถึงชีวิตและการทำงานเป็นช่างภาพสารคดีสงคราม และโศกนาฏกรรมภัยพิบัติ ที่กำกับโดย โทมัส นอร์ดานสตัด ซึ่งเคยกล่าวถึงภาพยนตร์เรื่องนี้ว่า เลนส์ของ เจมส์ นาคท์เวย์ มองทะลุถึงส่วนลึกของมนุษย์ ภาพแต่ละภาพบ่งบอกถึงความน่ากลัว ความเจ็บปวดและความโศกเศร้า แต่ก็แฝงไปด้วยความสมดุล ที่แสนเปราะบางของความหวังการต่อสู้ และการเอาชีวิตรอด การช่วยเหลือซึ่งกันและกัน โดยปราศจากความเห็นแก่ตัว และการกระทำที่เต็มไปด้วยความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น