สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย เผยพะยูนในไทยลดลง สะท้อนความเสื่อมโทรมของระบบนิเวศ

สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย เผย ประชากรพะยูนในไทยลดลง สะท้อนความเสื่อมโทรมของระบบ นิเวศ ชี้ ต้นปี 68 พบพะยูนตายแล้วมากกว่า 13 ตัว ย้ำ เร่งฟื้นฟูแหล่งหญ้าทะเล-ควบคุมกิจกรรมที่ทำลายถิ่นอาศัย ทำทะเลไทยเป็นบ้านที่ปลอดภัยของพะยูน

พวงผกา ขาวกระโทก นักวิจัยจากสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย เปิดเผยว่า พะยูนคือสัตว์ทะเลสงวน เป็นดัชนีชี้วัดสุขภาพของระบบนิเวศหญ้าทะเลในไทย ปัจจุบันสถานะของพะยูนกำลังส่งสัญญาณเตือนภัยอย่างชัดเจน ข้อมูลจากกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ปี 2567 ระบุว่า ปี 2566 มีพะยูนในฝั่งอ่าวไทย และอันดามัน เหลือเพียง 282 ตัว ซึ่งการลดลงของประชากรพะยูนไม่ใช่แค่ปัญหาสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ แต่ยังสะท้อนถึงความเสื่อมโทรมของระบบนิเวศชายฝั่งและทะเลไทยโดยตรง

แม้ข้อมูลสถิติพบว่า ปี 2564 พบพะยูน 261 ตัว ปี 2565 เพิ่มเป็น 273 ตัว และปี 2566 เพิ่มเป็น 282 ตัว แต่ตัวเลขการตายของพะยูนปี 2562–2567 มีการตายเฉลี่ยอยู่ที่ 25 ตัวต่อปี เพิ่มจากปี 2548–2561 ที่เฉลี่ยปีละ 13 ตัว และยังมากกว่าอัตราการเกิดใหม่ที่มีเพียง 17.5 ตัวต่อปีเท่านั้น

นอกจากนี้ ช่วงต้นปี 2568 พะยูนเสียชีวิตไปแล้วมากกว่า 13 ตัว (ข้อมูล ณ เดือนเมษายน 2568) ขณะที่ปี 2567, 2566, 2565, 2564 และ 2563 มีพะยูนเสียชีวิต 42, 40, 19, 25 และ 16 ตัวตามลำดับ สะท้อนว่าช่วง 5 ปีที่ผ่านมา พะยูนไทยตายแล้วกว่า 142 ตัว

สำหรับการตายส่วนใหญ่มาจากภาวะการขาดอาหาร อันมีสาเหตุมาจากการลดลงของหญ้าทะเลจากหลายปัจจัย เช่น คลื่นลม อุณหภูมิน้ำทะเล, การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ, ปริมาณน้ำจืด, การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมชายฝั่ง รวมถึงมาจากกิจกรรมมนุษย์ เช่น การปล่อยน้ำเสีย การสร้างท่าเรือ การขุดร่องน้ำ การก่อสร้าง และขยะจากเรือประมงและเรือท่องเที่ยว การลักลอบขุดหญ้าทะเลจำหน่าย

นอกจากนี้ พะยูนยังตายจากการป่วย การติดเครื่องมือประมง การชนเรือ และการกินขยะทะเลโดยไม่ตั้งใจ โดยเฉพาะพลาสติก ซึ่งอุดตันทางเดินอาหารจนขาดสารอาหารและเสียชีวิตในที่สุด

ในระดับโลก พะยูนถูกจัดอยู่ในบัญชีแดง IUCN ให้มีสถานะ ‘ใกล้สูญพันธุ์’ โดยมีการกระจายพันธุ์ในกว่า 37 ประเทศ อย่างไรก็ตาม บางพื้นที่ เช่น แอฟริกาตะวันออก และนิวแคลิโดเนีย พะยูนถูกจัดให้อยู่ในภาวะ ‘ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง’ หลายประเทศได้นำมาตรการอนุรักษ์เข้มงวดมาใช้ มีข้อตกลงความร่วมมือระดับนานาชาติภายใต้ Dugong MoU ของอนุสัญญาว่าด้วยการอนุรักษ์ชนิดพันธุ์อพยพ ผลักดันการฟื้นฟูและติดตามประชากรพะยูนในทุกภูมิภาคไทยเข้าร่วมตั้งแต่ปี 2554 มีพื้นที่คุ้มครองทางทะเล 28 แห่ง

ทั้งนี้ จากเหตุการณ์สูญเสียพะยูน ‘มาเรียม’ และ ‘ยามีล’ นำไปสู่การประกาศให้วันที่ 17 สิงหาคมเป็น ‘วันอนุรักษ์พะยูนแห่งชาติ’ โดยสถาบันสิ่งแวดล้อมไทยให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์ ฟื้นฟู และบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ย้ำว่า การรักษาพะยูนไม่ใช่เพียงการปกป้องสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ แต่คือการคุ้มครองระบบนิเวศชายฝั่ง

สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย ย้ำด้วยว่า จำเป็นต้องเร่งดำเนินการเชิงนโยบายและการดำเนินงานระดับพื้นที่ บูรณาการ ทั้งการฟื้นฟูแหล่งหญ้าทะเล ควบคุมกิจกรรมที่ทำลายถิ่นอาศัย บังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง และสนับสนุนงานวิจัยติดตามระยะยาว เพื่อให้ทะเลไทยยังคงเป็นบ้านที่ปลอดภัยของพะยูน และยังคงความหลากหลายทางชีวภาพ