‘ลุงแจ่ม’ บ้านช้างตระกูลแสน มองวิธีเลี้ยงช้างอิสระ-ดั้งเดิม มีทั้งดี และเสีย
‘ลุงแจ่ม’ บ้านช้างตระกูลแสน มองวิธีเลี้ยงช้างอิสระ-ดั้งเดิม มีทั้งดี และเสีย ไม่อยากให้ชาวช้างทะเลาะกัน
The Reporters ได้พูดคุยกับลุงแจ่ม ‘ชยพล พันไพรวัลย์’ ผู้ดูแลบ้านช้างตระกูลแสน ดูช้างดูดอย อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่ ซึ่งเป็นหนึ่งในปางช้างที่ได้รับความเสียหายจากน้ำท่วม ทั้งพี่พักช้าง จุดให้อาหารช้าง ลานทำกิจกรรม ห้องครัว ห้องอาหาร แต่ช้างทั้ง 15 เชือก ปลอดภัย
ลุงแจ่ม บอกว่าเริ่มมีนักท่องเที่ยวเข้ามาแล้วในวันที่ 9 ตุลาคม 2567 ก็มาเที่ยวในสภาพที่มีดินโคลน นักท่องเที่ยวเขาเข้าใจว่าเราเจอน้ำท่วมอยู่ ก็เห็นใจเรา ซึ่งที่บ้านช้างตระกูลแสง เป็นปางช้างที่เลี้ยงแบบอนุรักษ์ ไม่ได้มีการล่ามโซ่ แต่มีควาญช้างดูแล
ลุงแจ่มก็เป็นควาญช้างเก่า ก่อนนี้เคยทำงานในปางช้างใหญ่ ๆ แล้วมาช่วยเจ้านายทำบ้านช้างดูช้างดูดอย และพระครูอ๊อด วัดเจดีย์หลวง ได้นำช้างที่ไปไถ่ช่วยชีวิตมาให้มาเลี้ยงที่นี่ จึงมีช้างของพระครูอ๊อด 7 เชือก และของเจ้านายให้มาอีก 8 เชือก
“ที่นี่เลี้ยงแบบอนุรักษ์ ตั้งแต่หลังโควิด ก่อนหน้านั้นผมอยู่ตามปางใหญ่ เป็นควาญช้าง มาดูแลช้างให้พระครูอ๊อด ที่ไถ่ชีวิตเชือกแรก มี 19 เชือก ส่งไปศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย 12 เชือก ยังพักที่นี่ 7 เชือก มีอีก 8 เชือกที่เจ้านายให้มา ยอมรับนะว่าการทำปางช้างแบบนี้ ลูกค้าประทับใจ แต่ที่ทำมา 4 ปี ผมทำมาคนเดียว ยังไม่มีกำไรเลย ไกด์เขาบอกกันปากต่อปาก นักท่องเที่ยวประทับใจก็เลยมาที่นี่กัน”
ลุงแจ่ม บอกว่ากิจกรรมของที่นี่จะมีให้นักท่องเที่ยวให้อาหารช้าง ทำวิตามินให้ช้าง ทำสบู่จากเครือไม้ เครือสะบ้า อาบน้ำให้ช้าง และถ่ายรูปป้อนอาหารช้าง ซึ่งเป็นการปรับตัวมาเลี้ยงเชิงอนุรักษ์ ลุงแจ่ม ยอมรับว่า การเลี้ยงอิสระ กับการเลี้ยงแบบดั้งเดิมมีทั้งดีทั้งเสีย
“ผมนี่ได้หมด ไม่อยากให้ทะเลาะกันหรอกชาวช้าง ถ้อยทีถ้อยอาศัยกัน ช้างไม่รู้เรื่องหรอก พวกที่อนุรักษ์ก็ดี นั่งแหย่งแสดงโชว์ก็ดี เพราะมีบรรพบุรุษทำกันมาแบบนี้ จะมาเปลี่ยนอะไรกันเลย ก็อาจจะยังไม่เข้าใจ แรก ๆ ผมก็น้อยใจว่าสู้เขาไม่ได้ แต่พอมาทำก็ทำได้ แต่อย่างช้างตัวผู้ ช้างสีดอ จะมาทำแบบนี้ไม่ได้เลย อันนี้ก็ต้องเข้าใจว่าช้างแบบนี้ต้องดูแลอีกแบบ”
ลุงแจ่ม ย้ำว่าเรื่องดราม่าวิธีเลี้ยงช้างที่เกิดขึ้น ก็ต้องมาจุดที่ตรงกลาง ทั้งแบบดั้งเดิม และอนุรักษ์ เพื่อสร้างภาพลักษณ์ที่ดีให้กับประเทศไทย เพราะมีนักท่องเที่ยวที่อยากขี่ช้างก็มี บางกลุ่มแค่ช้างหอมแก้มก็ไม่ได้แล้ว เพราะต้องอย่าลืมว่าการทำปางช้างเพื่อการท่องเที่ยวเป็นการแก้ปัญหาการนำช้างบ้านออกไปเร่ร่อนหากินตามท้องถนน ลุงแจ่มจึงไม่เห็นด้วยกับการเอาช้างไปท้องถนนอีกแล้ว
“ในเมื่อต่างชาติเห็นอีกแบบ คนไทยเห็นอีกแบบ ก็ต้องมีการปรับตัว สื่อสารทำความเข้าใจให้อยู่ตรงกลาง น่าจะเป็นทางออกที่ดีที่สุด” ลุงแจ่ม ชยพล กล่าวย้ำ
บ้านช้างตระกูลแสน เป็นช้างที่พระครูอ๊อด นำไปช่วยส่งของช่วยเหลือผู้ประสบภัยน้ำท่วม จ.เชียงใหม่ด้วย และมีสภาพเสียหายจากน้ำท่วม สามารถไปช่วยฟื้นฟู และให้กำลังใจบ้านช้างตระกูลแสนได้ที่ ดูช้างดูดอย